قاراقان بؤلگه‌سی

1891.جی ایلده آلمانلی خریطه‌چی آدولف ایشتیلر طرفیندن چکیلمیش "قارجالار دؤنمینده ایران-توران" خریطه‌سینده  تهران و قزوین یاخینلیغیندا CHARAKAN ‌ باشلیغی ایله آدلانان  قاراقان بؤلگه‌سی

قاراقان (فارسجا: خَرَقان) -‌ شرقدن بوئین زهرا، غربدن خمسه، شیمالدان قزوین و جنوبدان همدان‌لا محدودلاشان تاریخی بؤلگه آدی‌دیر. قاراقان اوچ بؤلوکدن عبارتدیر: افشار قاراقانی، بکوشلو قارقانی و قوتلو قاراقانی. قاراقانین داغلاری 5000 نفردن عیبارت بغدادی آدی ایله تانینان شاهسئون ائلی‌نین یایلاغی‌دیر. قاراقان تورپاق‌لاری‌نین بیر حیصه‌سی خَرَرود، کلنجین، آوج و رودک چایلاریندان، اساس حیصه‌سی ایسه موختلیف بولاق‌لاردان، او جومله‌دن چوخلو سویو اولان و ارتش آباد یاخینلیغیندا یئرلشن چشمه‌علی (علی بولاغی)-دان سو ایچیر. بو بؤلوک اعلا دوز معدنی‌دیر و ائله‌جه بو بؤلوکدن کئچن قزوین-همدان  شوسه یولونون یانیندا ساکین‌لرین و سیاحتچی‌لرین چیمدیگی گوگوردلو سوبولاغی وار.

 

ادامه نوشته

اودسا شهری

اودسا

اوْدسا (اوکراین. Одесаː؛ 1794-جو ایله کیمی حاجی‌بَی) — قارا دنیزین شیمال-غرب ساحیلینده یئرلشن شهردیر، اوْدسا ویلایتی‌نین ایداری مرکزی و اوکراین‌ین ان بؤیوک لیمانی‌دیر. اهالی‌نین سایینا گؤره اوْدسا کیئف‌دن وخارکیف‌دن سونرا اوکراین‌دا اوچونجو یئرده‌دیر. اوْدسانین اؤزونون چای لؤوبری شکلینده گئربی، شهرین ایستاتوسونو عکس ائتدیرن بایراغی و هیمنی وار. 

  اوْدسا شهری‌نین تاریخی 1794-جو ایلدن باشلاییر. 1794-جو ایلین 27 مئی‌ینده (7 ژوئن)، ایمپراتریچا 2 . یکاترینا، حاجی‌بَی یئرینده شهرین و لیمانین یارادیلماسی حاقیندا فرمان درج ائتدی، و آرتیق 22 آقوستدا (2 سپتامبردا) شهرین اساسینا بیرینجی دیرک‌لر وورولموشدور. شهر روسیه اوردوسونون موهندیس-پولکوونیکی فرانس دِووْلان طرفیندن تشکیل ائدیلمیش پلان اوزره تیکیلمیشدیر. 

ادامه نوشته

خارکیف شهری

خارکیف

خارکیف (اوکراین. Харків) — خارکیف ویلایتی‌نین ایداری مرکزی اولان اوکراین‌ین شرق حیصه‌سینده‌کی  ان بؤیوک شهردیر. اهالی‌نین سایینا گؤره خارکیف کیئف‌دن سونرا اوکراین‌دا ایکینجی یئری توتور. واختیله شهر موسکو و لنینقراددان سونرا شوروی‌نین اوچونجو اؤلچو اوزره صنایع، علمی و نقلیات مرکزی ایدی. 

تاریخی

  خارکیف تخمیناً 1654-جو ایلده قدیم روس شهری اولان خارکیف‌ین یئرینده یارادیلمیشدیر. 1918-جی ایلین فوریه-مئی‌نده خارکیف دونتسکو-کریووروژسکی جومهوریتی‌نین پایتاختی رولونو اویناییردی، 1918-جی ایلین مارس-آوریلینده اوکراین‌ شوروی سوسیالیست جومهوریتی‌نین پایتاختی اولموشدور، 1919-جو ایلین مارس‌— ژوئن‌ینده و 1919-جو ایلین دسامبریندان 1934-جو ایلین ژوئن‌ینه  قدر اوکراین شوروی سوسیالیست جومهوریتی‌نین پایتاختی اولموشدور.

ادامه نوشته

  

دونیانین تورپاق خریطه‌سی

تورپاق جوغرفیاسی

تورپاق جوغرفیاسی— دونیا اوزره تورپاق‌لارین یاییلماسی‌نین قانونااویغولوغونو اؤیرنن علمدیر. تورپاق‌لارین جوغرافی یاییلماسی‌نین قانونااویغون‌لوقلاری یئر سطحینده طبیعی شراییطین یاییلماسی قانونااویغون‌لوقلارینا تابعدیر. بو علم هم تورپاق‌شوناس‌لیغین،هم ده فیزیکی جوغرفیانین ترکیب حیصه‌سی‌دیر. 

تورپاق جوغرفیاسی‌نین قورولوشو

تورپاق جوغرفیاسی ایکی حیصه‌دن عیبارتدیر: 

1.  عومومی 
2.   بؤلگه‌سل 

  عومومی تورپاق جوغرفیاسی اساساً تورپاق عمله گلمه‌نین و تورپاق‌لارین یئر کوره‌سی اوزره یاییلماسی‌نین قانونااویغون‌لوقلارینی،بؤلگه‌سل تورپاق جوغرفیاسی ایسه تورپاق‌لارین زونال‌لاشماسینی و کونکرت بؤلگه اوزره یاییماسینی اؤیره‌نیر [1].

 

ادامه نوشته

آغاجری ائلی

آغاجری ائلی — ایرانین تورک ائل‌لریندن‌دیر.[۱]

تاریخچه

  بئشینجی عصرده آغاجری ائلی، وولقا چایی‌نین اطرافیندا و قیپچاق دوزن‌لیک‌لرینده یاشاییردیلار. محمود قاشقارلی،  " دیوان لغات التورک " ده اونلاری 24 اوغوز تورک قبیله‌لریندن بیری بیلدیریب.اونلار، سونراایران، آنادولو و قارا دنیزین قوزئیینه کؤچوبلر. ایراندا اونلار شرقی آذربایجان، زنجان، همدان و خوزیستاناوستان‌لاریندا یاشاییرلار.

 " آغاجری "  آدی ( "‌آغاج ارلری‌" ،  "‌اورمان اینسان‌لاری‌" ) اؤزو اؤزلوگونده تاریخی قدیم اولان بیر اتنونیم‌دیر. تورکیه تاریخچیسی ذکی ولیدی توغان‌ین یازدیغینا گؤره، 460-جی ایلده خزر اؤلکه‌سیندنآذربایجانا آغاجری آدیندا بیر بوی گلمیشدیر. داها سونرا، بیز آغاجری آدینا آنادولونون ماراش داغلاریندا آوشار و بایات‌لارین قونشولوغوندا راست گلیریک. 1246-جی ایلده همین بو آغاجری‌لر ائلخانلیسرکرده‌سی بایجو نویونلا چارپیشمیشلار. آغاجری‌لرین باشقا بیر بؤلوگو ایسه اوزون ایل‌لر اردبیلیاخین‌لیغینداکی خالخالدا حاکیم اولموشلار. قزوین‌ین اونلو الموت قالاسی‌نین ( "‌قارتال یوواسی‌" )هولاکو خان طرفیندن فتحینه آغاجری ائلی ده قاتیلمیشدیر.    

  آغاجری ائلی‌نین آدینا قاراقویونلولارین و آغ‌قویونلولارین ترکیبینده ده راست گلینیر. مینورسکی آغاجری ائلینی کوهگیلویه لورلاری نین ترکیبینده گؤسترسه ده، آغاجری ائلی‌نین تورکلردن عیبارت اولدوغونو سؤیله‌میش و تیره‌لرینی سادالامیشدیر: آوشارلار، جاغاتای‌لار، بیگدیلی‌لر و قاراباغلی‌لار. 

  آغاجری‌لرین ان آزیندان بیر حیصه‌سی‌نین (خوصوصاً آوشار آدلی تیره‌لری‌نین) کئچمیشده بیر زامان‌لارین قودرتلی اوغوز بویو اولان خوزیستان آوشارلاری‌نین 1596-1597-جی ایل‌لرده کی  عوصیاندان سونرا 1. شاه عباس طرفیندن پرن-پرن سالینمیش کوهگیلویه بؤلگه‌سینده‌کی  قولوندان تؤره‌دیگینی گومان ائتمک اولار. 

  آغاجری ائلی نین قاشقای‌لارین کشکولی بؤلوگو ایله ده باغلی‌لیغی تخمین ائدیلیر، چونکی، هر ایکیسی نین ترکیبینده عئینی آدلی بیگدیلی و جاما بوزورگی آدلی تیره‌لر وار. 

  1820-جی ایل‌لرده آغاجری ائلی خوزیستان اراضیسینده بهباهان شهری اطرافینا بو شهریبختییاری‌لردن، بویئر احمدی‌لردن و باشقا کؤچری‌لردن قوروماق اوچون کؤچورولموشلر. آغاجری تورکلری‌نین بیر قیسمی زامانلا ایران‌دیللی قؤوم اولان بویئر احمدی‌لره قاریشمیش و همین قیسم بو گون آغایی آدی ایله تانینیر. 

     1913-جو ایله عایید بیلگی‌لره گؤره بهباهان‌داکی آغاجری‌لرین سایی 2،000 عاییله قدر اولموشدور. تیره‌لری بونلاردیر: بیگدیلی، آوشار، جاغاتای، آغباغی، شعری، لور زابان، باسئری، جاما بوزورگی، تیلکو، دئیلمی، گشتیل و داوودی. 

  آغاجری‌لرین بیر حیصه‌سی هله ده دوغما تورکجه میزی قورویوب ساخلاسا دا، قالان حیصه‌سی آرتیق فارس و لور دیلینه کئچمیشدیر. 

  آغاجری ائلیندن بیر چوخلاری ایران آدلانان اؤلکه نین گونئیینده کی  آبادان، بندر ماهشهر و اؤز آدلارینی داشییان آغاجری شهرینه کؤچموش و حال-حاضیردا نفت صنایعسی باشدا اولماقلا موختلیف پئشه‌لرده ایشله‌مکده و شهر حیاتی سورمکده‌دیرلر.  

اتک یازی‌لار

1. ↑ Ağacəri Böyük İslami Ensiklopediyası Yazıçı:Əliəkbər Diyanət

کؤچورن: عباس ائلچین

زنگه‌زوُر

زنگه‌زوُر — ائرمنیستانین جنوب حیصه‌سینی و آذربایجان اراضی‌لری‌نین کیچیک بیر حیصه‌سینی احاطه ائدن تاریخی ماحال. زنگه‌زوُر ماحالی قافان، گوْروُس، قاراکیلیسا(سیسیان)، مِغری (مِهری) زنگیلان،قوُبادلی و لاچین‌ین بیر حیصه‌سینی احاطه ائدیردی. 20. اول‌لرینده زنگه‌زوُر ماحالیندا 149 تورک، 91 کوردو 81 ائرمنی کندی وار ایدی.[۱]

  توپونیمین سونونداکی «زوُر» تورک دیلینده «دره»، «یارغان» معناسیندا ایشلنن جار (>زار>زوُر -ای.ب) سؤزونون فونِتیک واریانتی‌دیر. اِتنوتوپونیم‌دیر. قورولوشجا مورکّب توپونیم‌دیر. 

ادامه نوشته